نظارت و ارزیابی آموزشی درس تربیت بدنی در مدارس

خیرخواهان جوامع و علمای تعلیم و تربیت دریافته اند که تربیت شهروندانی مسئول، سالم و سرزنده جزء در مدارس امکان پذیر نمیباشد و نیز دریافته اند که بخش مهم این تربیت بر عهده تربیت بدنی است. به این دلیل، فعالیت های جسمانی و ورزش در برنامه ی روزانه درسی دانش آموزان گنجانده شده است.به این ترتیب می توان گفت که تربیت بدنی و ورزش یکی از پایه های اصلی تعلیم و تربیت هر جامعه بوده که به عنوان یک روش تربیتی در جهت متعادل ساختن و تکامل یافتن ابعاد وجودی انسان در زندگی او مطرح است .توجه افراد و سازمان ها به درس تربیت بدنی در مدارس تا آنجا افزایش یافته که در ماده اول منشور یونسکو برای تربیت بدنی و ورزش از آن به عنوان حق بنیادی تمام کودکان و نوجوانان نام برده شده است که باید از طریق فراهم کردن فرصت های تمرین در نظام آموزش حمایت شود. ماده دوم این منشور تاکید دارد که موسسات مالی هر کشور برای بهبود و توسعه تربیت بدنی به منظور ایجاد تعادل و تقویت رابطه بین فعالیت جسمانی و دیگر اجزای آموزش و پرورش تلاش کنند. درس تربیت بدنی به دانش آموزان می آموزد که چگونه تحرک و فعالیت جسمانی را با فعالیت روزانه خود درآمیزند و از شیوه زندگی فعال و سالمی پیروی کنند و به گونه ای پرورش یابند که بتوانند با چالش های اجتماعی برخورد مناسب داشته باشند.

تبیین وضع موجود:

نگاهی گذرا به ارزشیابی در درس تربیت بدنی در مدارس کشور حاکی از آن است که ارزشیابی از عملکرد دانش آموزان به روش سنتی یعنی نمره دادن به آمادگی جسمانی، مهارت های ورزشی، حیطه شناختی و عاطفی همچنین حضور و غیاب، لباس پوشیدن، عضویت در تیم های ورزشی و نظر معلم انجام می شود. عدم یکنواختی در ارزشیابی احتمالا ناشی از عدم امکانات لازم برای انجام آنها در مدارس باشد.دکتر پروانه شفیع استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز در یک کار تحقیقی، ارزشیابی در درس تربیت بدنی از دیدگاه دبیران مدارس راهنمایی دخترانه ایران را بررسی کرده و به ارایه الگو پرداخته است.در این تحقیق آمده است: ارزشیابی به عنوان بخش مهمی از هر برنامه، دارای گستره ای وسیع است و نخستین قدم ها را در تهیه برنامه و مراحل اجرایی و بازدهی شامل می شود. از نظر تایلر ارزشیابی در فرآیند برنامه ریزی درسی یک گام بسیار مهم تلقی می شود که معلمان برای پی بردن به اینکه آیا فراگیران به تجربه های یادگیری رسیده اند یا خیر باید از شیوه های مختلف ارزشیابی استفاده نمایند. امروزه ارزشیابی های سنتی در تربیت بدنی جای خود را به ایده های جدیدتر در ارزشیابی نوین داده است و به معلمان تربیت بدنی برای درک اهمیت ارزشیابی به عنوان بخشی حساس از فرآیند آموزش کمک کرده است. به طوری که انجمن ملی ورزش و تربیت بدنی آمریکا با ایجاد تحولی در ارزشیابی عملکرد دانش آموزان در مدارس، ارزشیابی نوینی را پایه گذاری کرد که اساس آن استانداردها و نشانگرها است

توجه در ارزشیابی آ مادگی جسمانی و مهارت های ورزشی و حیطه شناختی است که خود نشان دهنده سلیقه ای عمل نمودن دبیران است که دلیلی برای روشن نبودن دستورالعمل های شیوه نامه است. همچنین وجود یافته های تحقیق نشان داد که ابزارهای بکار گرفته شده برای ارزشیابی عملکرد دانش آموزان در مدارس راهنمایی دخترانه ایران با ابزارهای ارزشیابی عملکرد دانش آموزان در برخی مدارس ایالت بریتیش کلمبیا در کانادا ( 1996) و آمریکا مانند مدارس دولتی مونتگمری ( 1997)، مدارس کارولینای جنوبی ( 2001)، مدارس دولتی فیرفا کس ( 2003) همخوانی ندارد که دلیل آن می تواند عدم آگاهی از وجود چنین ابزارهایی برای ارزشیابی باشد. نتایج تحلیل واریانس یک راهه نشان داد در مقایسه بین دیدگاه های دبیران مدارس راهنمایی دخترانه ایران در مناطق پنجگانه منتخب درباره شیوه ارزشیابی درس تربیت بدنی تفاوت معنی داری وجود دارد که دلیل این تفاوت را باید در فقدان ملاک های مشخص و تعریف شده برای ارزشیابی و همچنین نبود دستورالعمل های نمره گذاری معین در سه حیطه رفتاری، شرایط جغرافیایی حاکم بر مناطق منتخب، عدم همسانی فضاهای ورزشی موجود در مدارس کشور و توزیع عادلانه وسایل ورزشی برای آموزش و نهایتا ارزشیابی دانست. به علاوه بر پایه یافته های تحقیق، در توزیع 20 نمره ارزشیابی از نظر دبیران در هر سه پایه دوره راهنمایی، دبیران بخشی از نمره را به عوامل دیگر از جمله نظر معلم، حضور وغیاب، لباس پوشیدن و شرکت در تیم های ورزشی اختصاص می دهند که این عمل با فلسفه تربیت بدنی مدرن در تضاد است. به طوری که کارادل بیان می کند ارزشیابی باید تصویری از موفقیت دانش آموزان را در درس ارایه کند. هم چنان که تریچلر بیان می کند ارزشیابی باید براساس آمادگی، مهارت های ورزشی و همچنین انعکاس دانش کسب شده توسط دانش آموز باشد.

اهداف آموزشی درس تربیت بدنی در مدارس

اهداف درس تربیت بدنی در برنامه ی درسی تربیت بدنی، جهت گیری اساسی یاددهی- یادگیری، کسب و حفظ سلامتی برای دانش آموزان است. برنامه درسی تربیت بدنی باید به دانش آموزان آگاهی های لازم را جهت حفظ سلامت خود در آینده، بدون کمک دیگران، بدهد. از جمله این آگاهی ها انجام صحیح حرکات پایه- یعنی راه رفتن، دویدن، پریدن، با پرش رفتن، با جهش رفتن، ... منتقل شود. از جمله اهداف دیگر تربیت بدنی آمادگی جسمانی دانش آموزان همچون استقامت عمومی انعطاف پذیری و قدرت می باشد که در سلامت جسمی و حرکتی فرد عامل تعیین می باشد. هدف سوم تربیت بدنی ارتباط تنگاتنگ بین ورزش و تغذیه می شود. دانش آموزان با زمان دقیق صرف غذا، نقش آب و مایعات آشنا خواهند شد.در کنار این اهداف، هدفهای اجتماعی، شناختی و عاطفی و روانی به آسانی در درس تربیت بدنی بدست می آیند. - کمبود فضای تحرک و دبیر ورزش در مدارسمهم ترین مشکل موجود در زمینه بسط ورزش در آموزشگاه ها کمبود دبیر ورزش است و با توجه به وجود دو ساعت درس تربیت بدنی با کمبود 30هزار دبیر ورزش در کشور روبه رو هستیم. ( سید غلامرضا کمانه ) در صورتی که درس تربیت بدنی درس زندگی است و باید استمرار داشته باشد. سرانه فضای ورزش دانش آموزی کشور 18صدم مترمربع است که شش صدم آن مربوط به فضای سرپوشیده و 12صدم آن فضای روباز است. تا زمانی که ساختار ورزش در مدارس درست و وسیع و منطقی نشود ، نمی توان به حل ریشه ای این گونه مسائل امید بست.ورزش در مدارس هیچ گاه آن قدر جدی گرفته نشده که نمره آن در کارنامه دانش آموزان تفاوتی سرنوشت ساز را ایجاد کند و با این که نباید متوقع بود که اگر یک دانش آموز قادر به کسب نمره لازم در ورزش نشد باید مردود و از صعود به کلاس بعدی باز بماند اما به هر حال باید ورزش در آموزشگاه ها را از حالت دلبخواهی و باری به هر جهت فعلی خارج ساخت و به آن نظم و کلاس و برنامه داد و به تحرکات دائمی و هدفمند در این خصوص دست زد.

از سال های اخیر درس تربیت بدنی با توجه به گستره عوامل موثر بر آن، رشته ای سوال برانگیز و قابل توجه گردیده است و به اعتقاد بسیاری از متخصصان پایه و اساس ورزش هر کشور از تربیت بدنی و ورزش مدارس شکل می گیرد. - ارتباط آموزش حرکات بدنی با برنامه های تربیت بدنی مدارس در آموزش حرکات تربیت بدنی کودکان با چگونگی و چرایی حرکات بدن خود آشنا می شوند. از جمله اهداف اساسی آموزش حرکات، کمک به کودکان است تا از طریق الگوهای حرکتی فعال، به توانایی های بدنی خود پی می برند.

پیشنهادات تحقیق :

1- تخصصی کردن مسئولیت های تربیت بدنی در سطح استانها، نواحی و مناطق با حداقل مدرک تحصیلی لیسانس تربیت بدنی .

2- افزایش سرانه ورزشی دانش آموزان و افزایش ساعات درس تربیت بدنی از 2 ساعت به 4 ساعت. - تهیه کتاب ورزش برای دوره های مختلف تحصیلی

3- برگزاری کلاسهای مختلف مربیگری و داوری ، جهت بالا بردن اطلاعات و دانش معلمان تربیت بدنی در مورد قوانین ومقررات رشته های مختلف ورزشی.

4- توزیع عادلانه وسایل و تجهیزات ورزشی درمدارس

5- استفاده از مربیان آگاه به امر ورزش و تربیت بدنی بخصوص در دوره ابتدایی.

6- مسئولین تربیت مناطق از بین افرادی انتخاب شوند که در رشته تربیت بدنی تحصیل کرده باشند و حداقل دارای مدرک لیسانس باشند و یا اطلاعات کامل وجامعی از رشته تربیت بدنی داشته باشند.

7- زمینه های جذب فارغ التحصیلان رشته تربیت بدنی در آموزش و پرورش فراهم وامکانات رفاهی مناسبی برای آنان در نظرگرفته شود.

8- نسبت به وضعیت تربیت بدنی در مدارس ابتدایی تجدید نظر اساسی صورت گیرد وهر چه زودتر برنامه هایی اتخاذ شود تا معلمین تربیت بدنی به تدریس در مدارس مشغول شوند.

منابع و رفرنس :

- ژاله معماری ؛ الناز گلچین؛ محمد اصغری، جعفرآبادی(1392) شناسایی ابعاد و تحلیل مدل مسیری ارزیابی درس تربیت بدنی در مدارس،نشریه علمی پژوهشی فناوری آموزش، جلد 9 ، شماره 2 ، زمستان 1393

- جوادی پور، محمد (1385). طراحی و اعتبار بخشی الگوی مطلوب برنامه درسی تربیت بدنی دوره ابتدایی ایران،رساله دکتری، دانشگاه تربیت معلم تهران

- ضرابیان، فروزان. (1384). عوامل موثر بر توسعه درس تربیت بدنی در مدارس راهنمایی تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران

http://rezasayaf.blogfa.com/post/1- سایت های اینترنتی و جزوات دانشگاهی