لزوم انقلاب الگوریتمی در ایران و تبدیل رشته های علوم انسانی به علم مهندسی

در قرن حاضر و در فضای توسعه شتاب زده جهانی، کشورهای پیش رو جهان باید در هفت حوزه شامل: هوش مصنوعی، فناوری اینترنت 5G و در آینده 6G، علم اطلاعات کوآنتومی، صنعت نیمه رسانا، زیست فناوری، انرژی سبز، محرک های کلان و اکوسیستم تحقیق و توسعه رقابت کنند که این موارد از مولفه های قدرت در قرن جدید محسوب می شود و کشورهای قدرتمند قادر خواهند بود از نظم و حاکمیت دو بعدی وارد حکمرانی سه بعدی و نظم جهان وطنی شوند.

در این بین هوش مصنوعی یکی از متغییرهای تاثیرگذار در پویایی روابط بین الملل در آینده بوده و امنیت بین الملل و دیپلماسی حوزه هایی هستند که با توسعه هوش مصنوعی تاثیر پذیری قابل توجهی خواهند داشت. هوش مصنوعی از طریق تحلیل حجم عظیم داده ها و کشف الگوها در تصمیم گیری جنگ و صلح و اتخاذ استراتژی دیپلماتیک مناسب به ویژه زمان نیاز به واکنش آنی به تصمیم گیران سیاسی کمک می کند.

در چنین فضای جهانی شتاب زده ای، ایران نیازمند انقلاب جدیدی تحت عنوان انقلاب الگوریتمی است تا با تاسیس رشته های جدید دانشگاهی نظیر

مهندسی روابط بین الملل

مهندسی علوم سیاسی

مهندسی حقوق

مهندسی روان شناسی

مهندسی اقتصاد

جهت طراحی و توسعه الگوریتم های لازم برای استفاده از هوش مصنوعی می باشد تا در این رقابت جهانی جزو کشورهای قدرتمند قرار بگیرد. برای این مهم تلفیق رشته های مهندسی نرم افزار گرایش هوش مصنوعی با رشته های ذکر شده لازم می باشد

از آنجائیکه سامانه های خبرهexpert systems بیشترین پیشرفت را در «هوش مصنوعی» به وجود آورده اند، هدایت پایان نامه ها و مسیر تحصیلی گرایشات جدید باید برای تعریف سیستم های خبره باشد

سیستم های خبره به دسته ای خاص از نرم افزارهای رایانه ای اطلاق می شود که در راستای کمک به متخصصان انسانی یا جایگزینی آنان در زمینه های محدود تخصصی تلاش دارند. چگونگی طراحی دستگاه های استدلال گر، برای رسیدن به مجموعه ای از تصمیمات منطقی با استفاده از دانشی که در اختیار آن ها قرار می گیرد اساس کار طراحی سامانه های خبره است.

در حقیقت به واسطه الگوبرداری این سامانه ها از نظام منطق و استدلال انسان و نیز منابع دانش مورد استفاده آن ها، پیامد کار یک سامانه خبره می تواند تصمیماتی باشد که در حوزه ها و قلمروهای گوناگون قابل استفاده، مورد اطمینان و تاثیرگذار باشد.

اساسا پیدایش علوم و رشته های جدید و معضلات مربوط به رهیافت تحویلی نگری در عرصه علم و دانش, ضرورت پیدایش مطالعات میان رشته ای را تبیین می کند و متخصصان دو یا چند رشته و دارای تخصص علمی در ارتباط با شناخت، حل، یا تحلیل یک پدیده، موضوع یا مسئله معمولا پیچیده و واقعی با یکدیگر تعامل و همکاری علمی کرده و با تلفیق دانش، روش و تجارب دو یا چند حوزه علمی و تخصصی برای حل مسائل اقدام می کنند

در حال حاضر 45 کشور از استراتژی خود در حوزه هوش مصنوعی پرده برداشته اند و برخی از مجامع و اتحادیه های بین المللی از جمله اتحادیه اروپا نیز به تدوین استراتژی در زمینه هوش مصنوعی پرداخته اند، الگوریتم های هوش مصنوعی با سرعت زیادی در حال تغییر و تحول هستند و به همین دلیل دولت های مختلف به تدوین برنامه های جامع هوش مصنوعی روی آورده اند، کشورهای جهان درصدد استفاده از هوش مصنوعی برای بهبود خدمات عمومی، کارآیی در اقتصاد و بهبود شرایط کار برای نیروی کار هستند، پتانسیل های این فناوری باعث شده است تا دولت های آینده نگر در سراسر دنیا به فکر تدوین استراتژی های ملی هوش مصنوعی باشند

هرچند رویکرد هر دولت در پیگیری اجرایی سیاست های تدوینی خود تا حدودی متفاوت است، اما به طور کلی تحقیق و توسعه، پژوهش در دانشگاه ها، انتقال فناوری، تقویت نیروی انسانی، آموزش و بهبود زیرساخت های دیجیتال و تقویت شرکت های متاثر از هوش مصنوعی از محور های مشترک سیاست گزاری این کشور ها در حوزه هوش مصنوعی می باشد، به طور مثال کشورهایی مثل: چین و هند در صدر جدول سریعترین رشد های تحقیقاتی حوزه هوش مصنوعی قرار دارند و همچنین کشورهایی مثل: فرانسه و آمریکا کشور های پیشرو از نظر تعداد استناد به مقالات هستند و کشوری مثل نیوزلند نیز در حال فاصله گرفتن از اقتصاد کشاورزی و حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال است و وضعیت این کشور نیز از لحاظ کیفیت مقالات در وضعیت قابل قبولی قرار دارد، شایان ذکر است از همین نظر نرخ رشد ایران در استناد به مقالات علمی در حال فاصله گرفتن از کشورهای هم رده از جمله ترکیه و نزدیک شدن به کشورهای پیش رو است.

بسیاری از کارشناسان داخلی و خارجی بر این عقیده هستند که چین تا سال 2030 میلادی به اولین کشور در زمینه تحقیقات بنیادی در حوزه هوش مصنوعی تبدیل خواهد شد، آنها همچنین عنوان کرده اند که ایران نیز تا سال 2030 میلادی به جمع 10 کشور برتر جهان در حوزه تحقیقات هوش مصنوعی خواهد پیوست

طبق فرمایش مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در دوران هوش مصنوعی و کوانتوم و اینترنت نمی شود با همان ابزارهای چهل سال قبل کار کرد باید ابزارها متناسب با زمان باشند اما آنچه تغییر نمی کند جبهه بندی هاست، کمااینکه ایشان در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی از «هوش مصنوعی» به عنوان یک مسئله مهم و آینده ساز نام بردند و با اشاره به تجربیات کشورهای مختلف دنیا در توسعه هوش مصنوعی تاکید کردند: این مسئله در اداره آینده دنیا نقش دارد و باید به گونه ای عمل کنیم که ایران جزو 10 کشور برتر هوش مصنوعی در دنیا قرار بگیرد.

به تعریف هنری کسینجر وزیرخارجه اسبق ایالات متحده امریکا، هوش مصنوعی امکانات بیشتری نسبت به تسلیحات اتمی برای ایجاد بحران دارد زیرا هوش مصنوعی اهداف مورد نظرش را انتخاب کرده و مطابق تصمیم های خود عمل می کند. ویرانی ناشی از استفاده از تسلیحات اتمی واضح است؛ اما هیچکس نمی داند هوش مصنوعی چگونه عمل خواهد کرد.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور فدراسیون روسیه در سال ۲۰۱۷ گفت: ملتی که در توسعه هوش مصنوعی پیشرو باشد، حاکم جهان خواهد شد.

این موارد نشان از حساسیت رهبران و نخبگان سیاسی جهان به هوش مصنوعی دارد

نشریه فارن پالیسی در گزارشی با عنوان «هوش مصنوعی چگونه می تواند دیپلماسی را متحول کند» به مواردی اشاره کرده که در آن هوش مصنوعی در خدمت دیپلماسی خواهد بود که شامل موارد زیر است

نقش هوش مصنوعی در ترجمه اطلاعات هنگام مذاکره پررنگ خواهد بود؛ هوش مصنوعی توسعه یافته می تواند نیاز به مترجم در مذاکرات را کاهش دهد. از طرفی، با وجود دسترسی پرسرعت هوش مصنوعی به اطلاعات طبقه بندی شده، این فناوری طراحی شده توسط دولت ها می تواند سریعتر از دیپلمات ها اطلاعات را استخراج کرده و ارائه دهد. در نتیجه دیپلمات ها برای دسترسی به اطلاعاتی که هنگام مذاکره نیاز دارند سرعت بیشتری خواهند داشت.

هوش مصنوعی در برآورد نظرهای عمومی نیز کاربرد خواهد داشت تا مذاکره کنندگان خیلی زود در مورد آثار احتمالی تصمیم ها در میان افکار عمومی با خبر شوند. همچنین تجزیه و تحلیل ویدئوهای ضبط شده اتاق های مذاکرات، برای تفسیر واکنش های احتمالی طرف مقابل، با کیفیت بیشتری دنبال می شود.

نقش دیگر هوش مصنوعی در طراحی سناریوهای احتمالی اجرایی در مذاکرات است. فارن پالیسی می نویسد: «در طول نخستین دور مذاکرات هسته ای ایران، تیمی در وزارت انرژی ایالات متحده یک نمونه از سایتی هسته ای در ایران ساختند تا تغییرات غنی سازی را آزمایش کنند. در آینده، هوش مصنوعی می تواند سناریوهای آزمایشی را سریع تر و با هزینه بسیار کمتر اجرا کند.»

هوش مصنوعی با طراحی مکانیسم های دریافت غرامت و یا نظارت های دقیق بر اجرای تعهدها، می تواند تضمین های جدی تری برای اجرای توافق ها ایجاد کرده که فضای شک و تردید در روابط بین الملل را تحت شعاع قرار داده و همکاری بین المللی را افزایش می دهد؛ در نتیجه می توان انتظار داشت هوش مصنوعی نقش قابل توجهی در گسترش صلح جهانی با کمک به دیپلماسی داشته باشد

تحلیل حجم عظیم داده ها و کشف الگوریتم پدیده ها سبب می شود که هوش مصنوعی نقش پیش بینی کننده نیز در عرصه سیاست بین الملل داشته باشد و بتواند روندهایی را کشف کند که برای انسان ناشناخته است. در هر مذاکره ای مذاکره کننده توسط کارشناسان و اندیشکده های مختلف مخاطب مشورت قرار گرفته و سناریوهای مختلف تحلیل می شود.

تجزیه و تحلیل اطلاعات و کشف الگوریتم و الگوی پدیده ها سبب می شود هوش مصنوعی به پیش بینی سناریوها و خلق سناریوها با منافع بیشتر اقدام کند. این امر از طریق پیش بینی پدیده ها فرصت در اختیار دیپلمات ها در عرصه دیپلماسی قرار داده و همچنین انها را از خطرات اینده آگاه می کند. این کاربرد هوش مصنوعی در عرصه مذاکرات بین الملل می تواند با شناسایی مدل های مذاکراتی و تحلیل اطلاعات مذاکره کننده مقابل نتایح اتخاذ استراتژی های مختلف را در اختیار مقامات قرار دهد. در این فرایند هوش مصنوعی می تواند به پیش بینی پیامدهای اتخاذ استراتژی تحریم های تجاری یا تاثیر سیاسی مداخله نظامی کمک کند

آنچه مهم است، تعریف یک هوش مصنوعی بومی بر اساس تجارب و نیازهای کشور می باشد که برای رسیدن به این مهم نیاز به یک انقلاب الگوریتمی و استفاده از ظرفیت رها شده دانشگاهی در علوم انسانی و تبدیل رشته های شبه علم به علوم مهندسی هستیم تا در آینده یک قدرت پیش رو باشیم و نه دنباله رو! تا چه مقبول افتد و چه در نظر آید

محمد حسن سنگتراش

پژوهشگر آزاد راهبردهای دفاعی امنیتی در روابط بین الملل

منابع:

نصیرزاده،محمد/ حسن پور، طاهره (1402) تاثیرات هوش مصنوعی بر روابط بین الملل

https://foreignpolicy.com/2023/03/21/ai-artificial-intelligence-diplomacy-negotiations-chatgpt-quantum-computing/

https://www.realinstitutoelcano.org/en/analyses/diplomacy-in-the-age-of-artificial-intelligence/