مساله حقوق اساتید دانشگاه ها در ایران؛ ضرورت تطبیق با نرخ تورم واقعی

19 آبان 1403 - خواندن 8 دقیقه - 96 بازدید

اساتید دانشگاه های ایران در شرایطی کار می کنند که حقوق و مزایای دریافتی آنها نسبت به کشورهای همسایه بسیار پایین تر است. با توجه به تورم و افزایش هزینه های زندگی، حقوق اساتید نمی تواند پاسخگوی نیازهای اولیه آنان باشد. با فرض نرخ دلار ۵۰ هزار تومان، ارزش حقیقی حقوق های دریافتی اساتید به شدت کاهش یافته است.

در حالی که در ایران اساتید با حقوقی معادل چند ۱۰ میلیون تومان زندگی می کنند، این مبلغ حتی با توجه به هزینه های زندگی متوسط، پاسخگوی نیازهای آن ها نیست. برای مثال، اساتید دانشگاه های دولتی و آزاد در رده های میانی، معمولا حقوقی حدود ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان دریافت می کنند که با توجه به هزینه های روزافزون، بسیار محدود و ناکافی است.

مقایسه با کشورهای همسایه
برای مقایسه، کشورهای همسایه ای نظیر ترکیه، امارات متحده عربی، قطر و عربستان سعودی را می توان مثال زد. این کشورها به دلیل برخورداری از منابع اقتصادی بیشتر، حقوق و مزایای به مراتب بهتری برای اساتید دانشگاه ها فراهم می کنند. در ترکیه، به طور متوسط، یک استاد دانشگاه حدود ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ دلار حقوق می گیرد. با توجه به نرخ دلار فرضی، این مبلغ به ریال معادل ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان می شود.

در کشورهای حاشیه خلیج فارس نظیر امارات و قطر، اساتید دانشگاه حقوقی بین ۴۰۰۰ تا ۷۰۰۰ دلار دریافت می کنند. اگر این مقدار را با نرخ دلار ۵۰ هزار تومان محاسبه کنیم، مبلغی بین ۲۰۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان در ماه به دست می آید. همچنین، این کشورها امکانات و مزایایی برای اعضای هیات علمی و خانواده های ایشان فراهم اورده اند که عملا دانشگاه های ما نسبت به این موارد بی توجه هستند .

در جدول زیر، درصد حقوق اساتید دانشگاه های ایران نسبت به کشورهای همسایه در شرایط فعلی (با میانگین حقوق اساتید ایران ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان در ماه) آورده شده است. این درصدها تقریبی هستند و بر اساس نرخ دلار ۵۰ هزار تومان محاسبه شده اند:



 


پایین بودن حقوق اساتید دانشگاه ها در ایران عواقب علمی قابل توجهی برای کشور به همراه خواهد داشت که در صورت تداوم می تواند بر آینده علمی، اقتصادی و اجتماعی ایران تاثیر عمیقی بگذارد.

الف) مهاجرت نخبگان و خروج استعدادهای علمی
یکی از مهم ترین عواقب پایین بودن حقوق اساتید، افزایش تمایل به مهاجرت است. با کاهش ارزش حقوق ها و عدم ارائه امکانات رفاهی کافی، بسیاری از نخبگان علمی و اساتید دانشگاه ها به کشورهای همسایه یا سایر نقاط جهان مهاجرت خواهند کرد، جایی که حقوق و مزایای بهتری دریافت می کنند و می توانند به سطح زندگی بالاتری دست یابند.

این پدیده که به "فرار مغزها" معروف است، موجب می شود که ایران بخش بزرگی از سرمایه های انسانی خود را از دست بدهد. از آنجا که جایگزینی این نیروهای با تجربه در کوتاه مدت ممکن نیست، با خروج این نخبگان، توان علمی کشور در زمینه های مختلف کاهش خواهد یافت و در بلندمدت کمبود نیروی متخصص را تجربه خواهد کرد.

ب) افت کیفیت آموزشی و کاهش انگیزه دانشجویان
کاهش حقوق اساتید و تاثیرات اقتصادی آن ها، انگیزه و توان علمی آنان را نیز کاهش می دهد. این اساتید که تحت فشارهای مالی قرار دارند، زمان و تمرکز کافی برای تحقیق و تدریس باکیفیت نخواهند داشت. همچنین، برخی اساتید برای تامین هزینه های زندگی خود ممکن است به فعالیت های غیرآکادمیک روی آورند که این امر، تمرکز آن ها را از تدریس و پژوهش دور می کند.

دانشجویان نیز از این شرایط تاثیر می پذیرند و با کاهش کیفیت آموزشی و ضعف در ارائه دروس مواجه می شوند. نبود برنامه های تحقیقاتی جامع و علمی برای دانشجویان می تواند به بی انگیزگی آن ها منجر شود و باعث افت سطح علمی نسل بعدی شود.

ج) کاهش تعداد و کیفیت پژوهش ها و نوآوری ها
یکی دیگر از عواقب پایین بودن حقوق ها، کاهش تمایل به تحقیق و توسعه است. اساتید، انگیزه و توان کمتری برای انجام پژوهش های جدید و پیشرفته خواهند داشت، زیرا پژوهش ها زمان و تمرکز بالایی می طلبند که تحت فشارهای مالی ممکن است امکان پذیر نباشد. این کاهش در تحقیق و نوآوری به افت سطح علمی و کاهش تولیدات علمی معتبر منجر خواهد شد.

در بلندمدت، نبود پژوهش های نوآورانه باعث عقب ماندگی علمی ایران در مقایسه با کشورهای منطقه و جهان می شود و این موضوع می تواند در آینده دسترسی ایران به فناوری های نوین و پیشرفت های علمی را محدود کند.

د) کاهش اعتبار دانشگاه های ایران در سطح بین المللی
پایین بودن کیفیت تدریس و تحقیق به کاهش اعتبار دانشگاه های ایران در سطح بین المللی نیز می انجامد. دانشگاه های معتبر دنیا، با تکیه بر کیفیت علمی و پژوهشی و همچنین رتبه بندی بین المللی، اعتبار جهانی خود را کسب می کنند. کاهش حقوق و امکانات اساتید به طور مستقیم در کیفیت خروجی های علمی و رتبه بندی های جهانی تاثیر خواهد داشت و به مرور زمان، دانشگاه های ایران از دیدگاه بین المللی جایگاه خود را از دست خواهند داد.

ه) کاهش رشد اقتصادی و نوآوری ملی
دانشگاه ها و مراکز علمی از منابع اصلی توسعه اقتصادی و نوآوری در کشورهای پیشرفته به شمار می روند و با پرورش نیروی انسانی متخصص و ارائه پژوهش های کاربردی به ارتقای صنایع مختلف کمک می کنند. پایین بودن حقوق اساتید دانشگاه ها و عدم سرمایه گذاری کافی در حوزه آموزش عالی، به کاهش نقش دانشگاه ها در رشد و توسعه اقتصادی منجر می شود. نبود نوآوری و کاهش ارتباط صنعت با دانشگاه به ضعف در توان رقابتی ایران در بازارهای بین المللی نیز خواهد انجامید.

نیاز به اصلاحات حقوقی و حمایتی
با توجه به موارد مطرح شده، نیاز به اصلاحات اساسی در نظام حقوق و مزایای اساتید دانشگاه ها محسوس است. در شرایط فعلی اقتصادی، ایجاد سیاست هایی برای تطبیق حقوق اساتید با نرخ ارز و هزینه های زندگی ضروری است. از طرف دیگر، دولت باید امکانات رفاهی مناسب مانند بیمه درمانی کامل، مسکن ارزان قیمت و تسهیلات ویژه برای اعضای هیئت علمی فراهم کند. در شرایطی که کشورهای همسایه به شدت در حال سرمایه گذاری در آموزش عالی هستند، ایران نیز باید سیاست های حمایتی بیشتری برای حفظ نخبگان و توسعه علمی خود اتخاذ نماید. اعضای هیات علمی سرمایه های بزرگ هرکشوری می باشند و ضروری است دولتمردان دولت چهاردهم که خوشبختانه برخی از آنها از خانواده بزرگ اعضای هیات علمی می باشند به این مشکل بزرگ ورود کارشناسانه داشته و این ورود با خروج برنامه ای قابل اجرا برای حل آن باشد.

افزایش و ترمیم حقوق اساتید دانشگاه ها در ایران نه تنها یک ضرورت اقتصادی، بلکه یک نیاز استراتژیک برای حفظ و ارتقای سطح علمی کشور است. در حالی که کشورهای همسایه با ارائه شرایط مناسب، نخبگان علمی خود را حفظ می کنند، عدم اصلاحات در این زمینه در ایران می تواند به خروج نخبگان و افت علمی کشور منجر شود. با توجه به نرخ ارز و مقایسه شرایط کشورهای همسایه، افزایش حقوق و بهبود شرایط اساتید دانشگاه ها به عنوان یک ضرورت اساسی باید مورد توجه قرار گیرد. این امر نه تنها باعث بهبود شرایط معیشتی اساتید می شود، بلکه زمینه ساز توسعه علمی و جلوگیری از مهاجرت نخبگان خواهد بود.

https://www.irna.ir/news/85653400/%d9%85%d8%b3%d8%a7%d9%84%d9%87-%d8%ad%d9%82%d9%88%d9%82-%d8%a7%d8%b3%d8%a7%d8%aa%db%8c%d8%af-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%b4%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%87%d8%a7-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%b6%d8%b1%d9%88%d8%b1%d8%aa-%d8%aa%d8%b7%d8%a8%db%8c%d9%82-%d8%a8%d8%a7-%d9%86%d8%b1%d8%ae-%d8%aa%d9%88%d8%b1%d9%85