نحوه شکایت از قاضی دادگاه چگونه است؟
آیا شکایت از قاضی ممکن است؟ قاضی عالی ترین مقام حاضر در جلسه رسیدگی دادگاه است و ریاست آن را برعهده دارد. شواهد و مدارکی را که طرفین دعوا ارائه می دهند، می شنود و بر اساس آن قضاوت کرده و رای صادر می کند. اما قاضی هم مانند سایر اشخاص و به ذات انسانی خود ممکن است در امر قضاوت و صدور رای دچار اشتباه شود، از حدود رفتار حرفه ای خارج شده و نسبت به اصحاب دعوا یا وکلای آنها مرتکب توهین شود و یا گاهی تخلف انتظامی انجام دهد. اما قانون برای بازداشتن قاضی از این اعمال، برای افراد حق شکایت از قاضی را پیش بینی کرده است. در ادامه به بررسی این حق قانونی و مرجع رسیدگی و نحوه طرح آن خواهیم پرداخت.
از چه قضاتی می توان شکایت کرد؟
حق شکایت بیان شده در قانون نظارت بر رفتار قضات، حاکم بر تمام قضاتی است که به حکم رئیس قوه قضاییه به سمت قضایی منصوب شده اند. بنابراین کلیه قضات دادگاه عمومی و دادگاه تجدیدنظر، قضات شورای حل اختلاف و قاضی اجرای احکام را شامل می شود.
عواقب شکایت از قاضی
با توجه به این که قضات حتی در صورت حصول برائت و تشخیص عدم تخلف توسط مراجع رسیدگی کننده، نمی توانند اعاده حیثیت کنند، فرد شاکی بدون ترس و واهمه می تواند موارد تخلف را گزارش داده و از قاضی متخلف شکایت کند. حتی ممکن است فرد شاکی مطابق ماده ۲۶ قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مبارزه با فساد و آیین نامه اجرایی آن، مشمول دریافت جایزه شود.
مرجع رسیدگی به شکایت از قضات
افراد برای طرح شکایت انتظامی علیه قضات می توانند به دادسرای انتظامی قضات مراجعه کنند و همچنین شکایت خود را به دادگستری استان مربوط نیز تحویل داده یا از طریق پست سفارشی ارسال کنند. پس از یک هفته از ثبت شکایت، شماره ثبت شکایت انتظامی از طریق دبیرخانه دادسرای انتظامی قضات قابل دریافت است. به جرایم کیفری اعم از اهانت، فحشاشی و توهین و … قضات سراسر کشور، در دادسرای تهران رسیدگی می شود.
موارد لازم برای ثبت شکایت از قاضی متخلف
در نگارش این شکواییه باید نکاتی را مدنظر قرار داد تا شکایت در دادسرای انتظامی قضات پذیرفته شود. این موارد به شرح زیر هستند:
- نام و نام خانوادگی، نشانی اقامتگاه، کدپستی و کد ملی و در صورت امکان شماره تماس (ثابت و همراه) شاکی انتظامی؛
- سمت شاکی انتظامی در پرونده قضایی (در صورتی که اقامه دعوا از طرف وکیل باشد، باید حق اقامه شکایت انتظامی در وکالتنامه بیان شده باشد)؛
- اعلام شماره پرونده قضایی مورد شکایت؛
- اعلام هویت قاضی یا قضات مورد شکایت؛
- مشخص بودن مورد شکایت به این معنی که کلی نباشد؛
- مستندات مورد شکایت از قبیل تصویر دادنامه، برگ احضاریه یا اخطاریه و برگ اجراییه؛
- امضا یا اثر انگشت شاکی یا نماینده قانونی وی، در صورت عجز از امضاء، اثر انگشت وی؛
- ابطال تمبر با مبلغ موردنظر؛
- کپی کارت ملی شاکی انتظامی و وکیل وی نیز باید به شکایت ضمیمه شود.
شکایت از قاضی در دفتر خدمات قضایی
شکایت از قاضی در دفتر خدمات قضایی قابل طرح نیست؛ چون شکایتی است که باید ضوابط از پیش تعیین شده در مورد آن رعایت شود و افراد باید به مراجعی که در قانون و رویه قضایی بیان شده، عبارت از دادسرای انتظامی قضات واقع در تهران یا واحد نظارت اداره کل دادگستری استان مراجعه شود.
شکایت از قاضی به جرم توهین
اگر قاضی از رفتار و گفتار مناسب شان قضایی خارج شد و نسبت به طرفین دعوا مرتکب توهین شد، می توان از او شکایت کرد. به جرایم کیفری اعم از اهانت، توهین و غیره قضات سراسر کشور در دادسرای تهران رسیدگی می شود.
وکیل برای شکایت از قاضی
همانطور که در بندهای فوق ذکر شد، شاکی می تواند برای طرح شکایت خود به یک وکیل دادگستری آشنا به قوانین نظارتی و انتظامی ناظر بر رفتار قضات وکالت بدهد و از دانش وی بهره مند شود؛ زیرا این شکایت جنبه تخصصی دارد و ممکن است افراد از وجود قوانین مرتبط و نحوه به کارگیری آنها بی اطلاع باشند و مجبور به صرف زمان طولانی برای آن شوند.
تخلفات قاضی
شکایت از قاضی متخلف نیز ممکن است. از جمله تخلفات مطابق با قانون نظارت بر رفتار قضات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم تشکیل جلسه؛
- عدم حضور در جلسه رسیدگی بدون عذر موجه؛
- اهمال در انجام وظایف قانونی؛
- رفتار خارج از نزاکت حین انجام وظیفه یا به مناسبت آن؛
- ثبت و ضبط نکردن لایحه؛
- رفتار خلاف شان قضاوت
شکایت از قاضی برای اطاله دادرسی
چنانچه رفتار قاضی موجب اطاله دادرسی یا تاخیر یا تجدید وقت دادرسی بدون وجود دلیل قانونی شود، مطابق بند ۴ ماده ۱۵ قانون مذکور قابل شکایت است. آنچه بیان شد امکان و نحوه شکایت حقوقی و کیفری از قاضی بود، اما اگر شکایت نسبت به آرایی باشد که قاضی در صدور آن تخلف کرده است، شخص ذینفع می تواند از طریق دفتر خدمات قضایی شکایت خود را ثبت کند و دادسرای انتظامی قضات به آن رسیدگی می کند.
تلفن سامانه شکایت از قاضی
هم اکنون قوه قضاییه در جهت ارائه خدمات مطلوب و کسب رضایتمندی حداکثری نهادهای نظارتی دستگاه قضایی از جمله حفاظت اطلاعات قوه قضاییه را به صورت شبانه روزی در قالب سامانه تلفنی ۱۵۸۰ آماده دریافت گزارشات و شکایات و اخبار ملت قرار داده است.
شهروندانی که به هر دلیل از قضات گلایه مند هستند، می توانند شکایت خود را با تقدیم لایحه، به واحد ارزشیابی استان ارائه دهند و اگر به نحو دلخواهشان به آن ترتیب اثر داده نشد، می توانند شکایت خود را برای ریاست کل دادگستری استانها برده و از این طریق اقدام کنند و همچنین شکایت خود را به صورت مستقیم به دادسرای انتظامی قضات برده و شخصا پیگیری کنند.
شکایت از قاضی در حفاظت اطلاعات قوه قضاییه
شکایت از قاضی در حفاظت اطلاعات قوه قضاییه یکی از راه های شکایت است و زمانی انجام می شود که دلایل و مدارک کافی جهت طرح شکایت وجود ندارد. بنابراین در صورت وجود دلایل کافی، باید مستقیما به دادسرای انتظامی قضات مراجعه کرد.حفاظت اطلاعات معمولا گزارشاتی از جمله فساد اخلاقی و فساد مالی را پیگیری می کند. البته این گزارشات مانع از پیگیری گزارش تخلفات دیگر مانند تندخویی، به کار بردن الفاظ نامناسب با شان قضایی، استفاده از لباس نامناسب و غیرمتعارف در ملاعام یا محل کار نیست.
شکایت از قاضی تعزیرات حکومتی
بررسی اتهامات وارد به روسا و اعضای شعب سازمان تعزیرات حکومتی که در مقام رسیدگی به پرونده های قاچاق کالا و ارز مرتکب می شوند، در صلاحیت دادسرا (دادسرای کارکنان دولت) و دادگاه های تهران است. در مورد اطاله در رسیدگی و نقض قوانین در سازمان تعزیرات حکومتی، شخص ذینفع می تواند شکایت خود را در سامانه جامع رسیدگی به شکایت سازمان تعزیرات حکومتی ثبت و ارسال کند تا برابر مقررات به آن رسیدگی شود.
شکایت از قاضی برای رای اشتباه و مسئولیت وی
در صورت اشتباه قاضی در رای صادره، حق شکایت و اعتراض برای شخصی که خسارت متوجه او شده، محفوظ است. طبق اصل ۱۷۱ قانون اساسی، هرگاه در اثر تقصیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص، ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد، در صورت تقصیر، مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورت خسارت به وسیله دولت جبران می شود. در هر حال از متهم اعاده حیثیت می شود.
در قوانین دیگر هم حق شکایت و درخواست جبران خسارت نسبت به تقصیر و اشتباه قاضی بیان شده است. برای نمونه ماده ۳۰ قانون نظارت بر رفتار قضات، به دعوای جبران خسارت ناشی از اشتباه و تقصیر قاضی در دادگاه عمومی پرداخته است که البته منوط به احراز تقصیر یا اشتباه قاضی در دادگاه عالی انتظامی قضات است. بنابراین مدعی ورود خسارت از سوی قاضی رسیدگی کننده، باید قبل از مراجعه به دادگاه عمومی برای اثبات تقصیر یا اشتباه قاضی به دادگاه عالی انتظامی قضات مراجعه کند تا پس از صدور حکم در آن مرجع، در دادگاه عمومی طرح دعوا کند.
در قانون مجازات اسلامی بیان شده که چنانچه در مرحله صدور حکم، حکم به مجازات شخص بی گناه یا مجازات اضافه بر قانون داده شود، در حالت عمد قاضی، مسوولیت پرداخت دیه بر بیت المال است و قاضی به قصاص یا تعزیر و بازگرداندن دیه به بیت المال محکوم می شود. در حالت تقصیر قاضی که عمدی در آن نبوده، دیه از بیت المال پرداخت می شود و قاضی به بازگرداندن دیه به بیت المال محکوم می شود.