دخالت در امور پزشکی چه عواقب قانونی خواهد داشت؟

با وجود ابزارهای مدرنی که امروزه در دسترس همه است، بسیاری از امور پزشکی به ویژه پزشکی زیبایی بسیار ساده به نظر می رسند. بااین حال، همه امور پزشکی به تخصص و تجربه نیاز دارند و دخالت در این امور اغلب نتایج غیر قابل جبرانی در پی خواهد داشت. به همین علت، دخالت در امور پزشکی جرم انگاری شده است. در این مقاله، درباره این جرم و مجازاتی که دارد،

منظور از دخالت در امور پزشکی چیست؟

انجام دادن هر فعالیت حرفه ای از جمله امور پزشکی به تخصص و مدرک دانشگاهی نیاز دارد. در صورتی که فردی بدون داشتن این مدرک تخصصی، امور پزشکی از پزشکی زیبایی گرفته تا دندانپزشکی، فیزیوتراپی و فعالیت هایی که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای انجام دادن آنها پروانه صادر می کند را انجام دهد مجرم خواهد بود. دخالت در امور پزشکی زیبایی بیش از همه در جامعه دیده می شود. نمونه آن هم تزریق بوتاکس و مواردی مانند آن است که اغلب افراد غیرمتخصص و بدون مجوز آن را انجام می دهند.

دخالت در امور پزشکی در قوانین ایران جرم انگاری شده است. مطابق با ماده ۳ قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی:

«هر کس بدون داشتن پروانه رسمی بر امور پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی، فیزیوتراپی، مامائی و سایر رشته هایی که به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جزو حرف پزشکی و پروانه دار محسوب می شوند اشتغال ورزد یا بدون اخذ پروانه از وزارت مذکور اقدام به تاسیس یکی از موسسات پزشکی مصرح در ماده ۱ نماید یا پروانه خود را به دیگری واگذار نماید یا پروانه دیگری را مورد استفاده قرار دهد، بلافاصله محل کار او توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعطیل و به پرداخت جریمه نقدی از پنج میلیون تا پنجاه میلیون ریال محکوم خواهد شد و در صورت تکرار به جریمه تا صد میلیون ریال یا دو برابر قیمت داروهای مکشوفه ( هرکدام که بیشتر باشد) محکوم خواهد شد.»

بر این اساس، می توان گفت که قانون دخالت در امور پزشکی اختبار و داشتن صلاحیت کافی برای اشتغال در این امور را شرط اصلی می داند. به علاوه، طبق این ماده قانونی، جرم دخالت در امور پزشکی یک جرم مقید به نتیجه نیست.

به عبارت ساده تر، لازم نیست که شخصی بر اثر دخالت فرد غیرمتخصص در امور پزشکی آسیب ببیند، بلکه همین که فرد غیرمتخصص در امور پزشکی مداخله کند، قابل مجازات خواهد بود. به طور مثال، اگر فردی در آرایشگاه خود بدون داشتن مجوزهای لازم اموری مانند بوتاکس یا هرگونه جراحی زیبایی را انجام می دهد اما تاکنون کسی از اقدامات او آسیبی ندیده، فرد متخصص باز هم مجرم خواهد بود.

از این ماده قانونی می توان این طور هم نتیجه گرفت که اگر پزشکی در اموری که در تخصص او نیست مداخله کند نیز قابل مجازات خواهد بود. به طور مثال، اگر پزشکی که تخصص او جراحی عمومی است، جراحی دندانپزشکی انجام دهد، مشمول مجازات ماده ۳ خواهد بود. فردی که با استفاده از مدرک تخصصی دیگری فعالیت می کند نیز فعالیتش حکم دخالت در امور پزشکی دارد.

عناصر جرم دخالت در امور پزشکی

همان طور که می دانید برای اثبات وقوع هر جرمی باید سه عنصر مادی، روانی و قانونی آن وجود داشته باشند. جرم دخالت در امور پزشکی نیز از این قاعده مستثنی نیست.

عنصر قانونی این جرم، همان طور که قبلا اشاره کردیم، قوانین و مقرراتی از جمله  ماده ۳ قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی است. بر اساس این ماده قانونی دخالت در امور پزشکی جرم در نظر گرفته می شود.

عنصر مادی این جرم را هم می توان از این ماده قانونی استنباط کرد. مطابق با این ماده، فعالیت های زیر جرم و در حکم دخالت در امور پزشکی هستند:

• اشتغال داشتن بدون داشتن پروانه رسمی به امور پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی، فیزیوتراپی، مامائی و سایر رشته هایی که به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جزو حرف پزشکی و پروانه دار محسوب می شوند
• تاسیس هر نوع موسسه پزشکی مانند بیمارستان، زایشگاه، تیمارستان، آسایشگاه، آزمایشگاه پلی کلینیک، موسسات فیزیوتراپی و الکتروفیزوتراپی سازمان های داروسازی، داروخانه، درمانگاه بخش تزریقات و پانسمان به هر شکل و به هر نام غیر از آنچه از طرف دولت تشکیل می شود، بدون اخذ پروانه از وزارت بهداشت
• واگذار کردن پروانه تخصصی پزشکی خود به دیگری
• استفاده کردن از پروانه تخصصی پزشکی دیگران

عنصر روانی یا معنوی این جرم نیز داشتن قصد ارتکاب یکی از فعالیت هایی که در عنصر مادی این جرم به آنها اشاره کردیم، صرف نظر از نتیجه ای که در پی خواهد داشت. در نتیجه، اگر به طور مثال، از پروانه طبابت فردی بدون اطلاع او استفاده شود، اگر بتواند ثابت کند که قصد انجام دادن این کار را نداشته و از این موضوع بی اطلاع بوده، قابل مجازات نخواهد بود.

مجازات دخالت در امور پزشکی

مجازات یا جریمه دخالت در امور پزشکی در انتهای ماده ۳ قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی آمده است. مطابق با این ماده در صورت دخالت فردی در این امور، بلافاصله محل کار او توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعطیل می شود. جریمه نقدی او هم از پنج میلیون تا پنجاه میلیون ریال است. در صورت تکرار فعالیت هایی که در این ماده قانونی جرم انگاری شده اند نیز به جریمه تا صد میلیون ریال یا دو برابر قیمت داروهای مکشوفه ( هرکدام که بیشتر باشد)، محکوم می شود.

البته، میزان مجازات مقرر در این ماده مطابق با مصوبه هیات وزیران درباره تعدیل میزان مبالغ مجازات نقدی مندرج در قوانین و مقررات مختلف در تاریخ ۳۰/۳/۱۴۰۳، افزایش یافت. بر این اساس، مجازات فردی که در امور پزشکی مداخله کرد، در مرتبه اول ۵۸ میلیون تا ۵۸۰ میلیون تومان و در صورت تکرار این جرم، تا ۱ میلیارد و ۱۶۰ میلیون تومان خواهد بود.

علاوه براین، مطابق با رای وحدت رویه در خصوص دخالت در امور پزشکی و رویه قضایی مانند رای صادر شده در تاریخ ۳۰/۴/۱۴۰۱، اگر اقدامات متهم منجر به ایجاد صدمه یا آسیب جسمانی مجنی علیه شده باشد، حسب مورد و به تشخیص مراجع قضایی صالح، به قصاص یا پرداخت دیه نیز محکوم خواهد شد.

دادگاه صالح رسیدگی به جرم دخالت در امور پزشکی

دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به جرم دخالت در امور پزشکی را دارد، در تبصره ۶ ماده ۳ قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مشخص شده است. بر اساس این بخش از ماده ۳: «به جرائم موضوع این قانون در دادگاه انقلاب اسلامی رسیدگی خواهد شد.»

نمونه شکایت دخالت در امور پزشکی

برای اینکه بخواهید از فردی که در امور پزشکی مداخله کرده، شکایت کنید، باید شکواییه خود را در یکی از دفاتر خدمات قضایی الکترونیک ثبت کنید. بهتر است این شکواییه با مشورت با یک وکیل حرفه ای انجام شود.

دفاع در برابر اتهام دخالت در امور پزشکی

در صورتی که متهم به دخالت در امور پزشکی قصد انجام این جرم را نداشته مثلا از استفاده از مدرک پزشکی خود توسط دیگری بی اطلاع بوده یا به هر دلیل دیگری می تواند از اتهامی که علیه خود می بیند، دفاع کند، باید لایحه دفاعیه تحت عنوان لایحه دخالت در امور پزشکی تنظیم کند.