بخشی از عوامل بزهکاری در کودکان و نوجوانان

 روانشناسان عوامل گوناگونی را برای بزهکاری اطفال احصا کرده اند . بزهکاری با صفات روانشناختی مختلف و متنوعی همراه است که برخی از آنها عبارتند از هوش کمتر از متوسط ، خلق و خوی پرخاشگرانه و ... روانشناسان ثابت کرده اند که بزهکاران نسبت به دیگر افراد به مراتب از عزت نفس پایین تری برخوردار بوده اند .

 اگر به گذشته اطفال و نوجوانان بزهکار توجه داشته باشیم ، خواهیم دید که اکثر قریب به اتفاق ، آنها به نحوی از انحاء مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند . در مباحث روانشناختی ، این نظریه در بین قشری از روانشناسان وجود دارد که اگر کودکی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته ، فردی برون گرا باشد ، در آینده خود به طرق مختلفی در مقام انتقام برخواهد آمد.همچنین میزان آزار و اذیت و مدت زمان این آزار و اذیت از عوامل موثر ارتکاب بزه در اطفال و نوجوانان است . عوامل گوناگونی در بروز بزهکاری موثر است و تنها نمیتوان علت خاص و واحدی را برای آن در نظر گرفت . عوامل مختلفی نظیر عوامل اجتماعی ، خانواده ، اقتصادی ، فیزیولوژیک و ... در کنار هم باعث میشوند که بزهکاری در نوجوانان و اطفال به منصه ی ظهور برسد . محیط خانوادگی ؟ محیطی است که فرد در آنجا به دنیا آمده و به حیاتش ادامه میدهد . محققان بر این عقیده اند که فرد تحت تاثیر شدید والدین و دیگر اعضای خانواده اش قرار میگیرد و به همین دلیل ، وضع خانوادگی او در بروز رفتارهای خطرناک و ارتکاب جرائم رابطه مستقیم دارد . تاثیر بر شکل گیری شخصیت و منش افراد و در نتیجه ، رفتارهای آتی آنان مورد توجه بیشتر متفکران بوده است . دوطرف در این باره می نویسد《 اثرات سالهای عمر بر روی تکوین و تحول آتی شخصیت افراد بسیار بدیهی بوده و اگر خانواده به وظایف تربیتی عمل نماید و اگر روابط بین والدین و فرزند طبیعی بوده و در محیط ، جو عاطفی ، دوستی و محبت حاکم باشد و در نهایت ، اگر تمام نیازهای طبیعی تامین گردد ، طفل به راحتی اجتماعی شده و همچنین در روابط خانوادگی و خارج از آن ، رفتارهای طبیعی و معتدل خواهد داشت . اما اگر شرایط و موقعیت به صورت دیگری باشد ؟ یعنی خانواده از نظر تربیتی دچار نقیصه شده و اگر طفل از کمبود شدید عاطفی رنج ببرد و اگر والدین از هم جدا باشند ، بدیهی است نتایج ضرر بار آن دیر یا زود در طفل مشاهده خواهد شد . خانواده نقش تعیین کننده و قاطعی در انگیزه شناسی بزهکاری جوانان ایفا مینماید .》محیط اقتصادی ؟ بحث تاثیر وضعیت اقتصادی بر روی افکار ، اخلاق و رفتار افراد از دیرباز مورد توجه اندیشمندان بوده است . علت دیگر از عواملی که سبب افزایش بزهکاری اطفال و نوجوانان می شود ، میتوان به مهاجرت از روستا به شهر و مشکلات مربوط به حاشیه نشینی اشاره کرد . بعضی از جرم شناسان معتقدند که امروزه مهاجرت های داخلی و همینطور بین المللی ، یکی از دلایل عمده افزایش نرخ بزهکاری مخصوصا در میان نسل اول مهاجران است . همچنین پیشرفت و گسترش وسائل جمعی میتواند از دیگر عوامل بزهکاری باشد . بدین صورت که پخش فیلمهای رزمی و جنگی ، نشان دادن روشهای سرقت و ... هر کدام به نوعی میتواند تاثیرات منفی بر کودکان بگذارد و در عین حال موجب سوق دادن آنها به ارتکاب بزه های گوناگون گردد . همانطور که در عالم واقع میتوان گفت . عامل مستقیم و مباشر اصلی این نوع جرائم خود طفل یا نوجوان است و عنصر مادی جرم توسط وی واقع می گردد ، در عین حال در عالم مجازی میتوان گفت عوامل دیگری نیز مانند عدم ثابت اجتماعی ، فقر ، خانواده ی از هم گسیخته و ... به عنوان معاونان جرم در وقوع اینگونه بزه ها موثر هستند و به طور غیر مستقیم و به وسیله ی تحریک و ترغیب اطفال یا نوجوانان تاثیر خود را بر آنها می گذارند . در مورد اطفالی که مرتکب جرائم گوناگون میشوند ، باید به این نکته توجه داشت که به دلیل شرایط سنی حساس و ویژه این قشر از افراد جامعه ، نباید عناوینی همچون مجرم یا بزهکار بالفطره را در مورد آنها بکار برد . در واقع برچسب زنی و بکار بردن این عناوین از لحاظ روحی و شخصیتی میتواند تاثیرات زیانباری بر اطفال داشته باشد . متاسفانه طبق مطالعاتی که در مورد اطفال بزهکار انجام شده است ، این موضوع مشخص شده که برچسب زنی زیر عنوان مجرم یا نقض کننده قانون به مراتب از سوی خانواده ها بیشتر از نهادهای کیفری انجام میگیرد . به هر حال شایسته است برای ریشه کن شدن مساله بزهکاری اطفال و جامعه ای مطلوب که نظم و امنیت نسبی و در عین حال عدالت اجتماعی بیش از پیش بر آن حاکم باشد ، در اتخاذ روش مناسب با وضعیت کودکان و نوجوانان تلاش شود . زیرا ممکن است برخورد نسنجیده و غیر کارشناسانه ، نتیجه معکوس به بار دهد و موجب تشدید وضعیت انحرافی و بزهکاری این قشر از جامعه گردد . هوتون # بزهکاران را به عنوان افرادی می شناخت که تکامل لازم را نیافته اند و دارای خصوصیات جسمی ویژه ی زیر هستند : پیشانی دراز و باریک ، گوشهای بزرگ و برجسته ، آرواره های بزرگ ، برتری دست چپ ، لبهای بزرگ ، لو چی چشم . فارینگتون و همچنین پیترسون و همکارانشان ، این نوجوانان را به عنوان افرادی توصیف کرده اند که از خانواده هایی با والدین خشن و مسامحه کار و حتی در مواردی والدینی بدزبان آمده اند . رفتار خشونت آمیز خانواده پیامدهای نامناسبی در تربیت کودکان بر جای خواهد گذاشت . به عقیده پاره ای از روانشناسان و کارشناسان ریشه ی اصلی جنایتها و خشونتها در جامعه . اعمال خشونت و تنبیه های بدنی است که ، والدین در مورد فرزندانشان اعمال می دارند و این باعث ایجاد عقده های روانی در آنان می شود . یکی از مطالعه های عوامل خانوادگی موثر در بزهکاری ، اعتیاد است ؟ اعتیاد عبارت از تعلق یا تمایل غیر طبیعی و مداومی که برخی افراد نسبت به بعضی از مواد مخدر پیدا می کنند . منظور از اعتیاد استفاده غیر طبیعی و مکرر دارو است که به ضرر خود مصرف کننده یا دیگران است . همانطور که در متن اشاره شد ، فقر گاهی عامل بزهکاری است . " لاک " بعد از مطالعه 100000 نفر از زاغه نشینان اعلام کرد که فقر و بی چیزی عامل عمده بزه در گروه های پائین جامعه است ، رابطه ی مستقیم بین فقر مادی و بزهکاری وجود دارد . رشد و تکامل تربیتی ، اخلاقی ، اجتماعی و شغلی هر انسانی از وضعیت و موقعیت مادی اقتصادی او سرچشمه میگیرد ، فقر مادی باعث محدود شدن انسان می شود و زمینه را برای ارتکاب جرم فراهم مینماید . در هرصورت ، تربیت زیربنای شخصیت اخلاقی انسان است . نا موفق بودن خانواده در آموزش و پرورش کودک زمینه را برای آغاز بزهکاری مهیا می سازد . روش ناصحیح تربیتی و موقعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده ! بیکاری ، فقر، خشونت پدر و مادر ، اختلافات خانوادگی ، محبت بیش از حد و کمبود محبت نسبت به کودکان ، باعث رکود رشد خصوصیات انسان می شود . کمبود تربیت و نبودن کانون گرم خانواده در دوران کودکی موجب پیدایش عقده حقارت و کمبودهای اجتماعی و انسانی و نداشتن قدرت استقلال فکری و وابستگی بیش از حد خانواده ، گرایش ضد اجتماعی را سبب می شود .

 خانواده در اصطلاح جرم شناسان :

_ جرم شناسان محیط اجتماعی را بر اساس تاثیر اراده در انتخاب آن و یا فقدان اراده و عوامل دیگر به گونه هایی تقسیم کرده اند . خانواده در آن تقسیمات ، نخستین محیط اجتناب ناپذیر یا حتمی است که اراده کودک در آن تاثیر نداشته است . هیچ کودکی خانواده خود را برنگزیده است زیرا انتخاب فرع بر وجود اراده است و در مورد کودک این امر سالبه به انتفای موضوع است . خانواده محیطی است که طفل به ناچار در آنجا چشم به دنیا گشوده و در آنجا رشد خود را آغاز کرده است . 1_ 

خانواده با کودک از هنگام ولادت تا سالیانی چند در تماس تقریبا انحصاری است . در این دوران ، کودک موجودی است کاملا وابسته به خانواده و بسیار نرم که هنوز شخصیت او تکوین نیافته و آماده شکل پذیری است و بگفته سعدی شاعر شیرین سخن پارسی گو " چوب تر را چنانکه خواهی پیچ " لوح ضمیر کودک چون آئینه شفاف است که هر گونه نقش نیک و بد در خود می پذیرد، میتوان او را راست یا کج ، شجاع یا ترسو ، صریح اللهجه یا مجامله کار ، پرهیزکار یا تبهکار ، مرد زندگی یا انگل اجتماعی ، سعید یا شقی بار آورد .

خانواده در طی سالهای نخستین حیات کودک ، بر اثر تماس نزدیک و دائمی با او ، نقش بسیار قابل ملاحظه ای در سازندگی شخصیت و سلوک وی دارد و در حقیقت عامل تعیین کننده سرنوشت است . هرچند کودک از نظر خصائل اخلاقی و استعدادهای گوناگون و کیفیات روانی تا حد زیادی تحت تاثیر گذشتگان خویش است و قانون وراثت در جهاتی بر او حکومت دارد اما این نکته را باید خاطرنشان کنیم که هیچ کودکی از مادر ، به طور قطعی تبهکار به دنیا نمی آید و هیچ فرزندی هم احترام به قانون را از هنگام ولادت با خود به همراه نمی آورد . در بادی امر این خانواده است که یکی از این دو راه را به سوی او می گشاید... در هر صورت خوبی و بدی عادات ما انسانها ، تابع تربیتهای اولیه و محیط پرورشی است . اگر برنامه های تربیت به درستی طرح شود و محیط زندگی بر اساس پاکی و فضیلت استوار باشد آدمی تدریجا بخلق و خوی پسندیده عادت میکند و همواره در مسیر خوشبختی و سعادت گام بر می دارد . برعکس اگر از اول ، تربیت و محیط نادرست باشد عادات ناشیه از آن مضر و مایه تیره روزی و بدبختی خواهد بود.

 ( فقر یکی از عوامل مهم از انواع انحرافات از جمله دزدی و انحراف جنسی در مردم ، بویژه اطفال و نوجوانان است . فقر بی گمان به وجود آورنده سختی ها و ناملایمتی است که اگر نتوان با آنها مبارزه کرد ، خواه ناخواه انسان را به زانو در می آورد . بیشتر محرومیتها و برآورده نشدن تمایلات که موجب عدم اجتماعی می شود ، ناشی از عالم فقر است و نمی توان آن را نادیده گرفت . بیکاری ، کمبود مواد غذائی و پوشاک ، بی سوادی و عقب افتادگی ، جهل و خرافات ، عدم بهداشت کافی و انواع بیماری های روحی و جسمی و حتی در سطح جهانی ، جنگها و خونریزیها ، ریشه در نیازهای مادی و ترس از فقر دارد . فقدان مسکن ، زندگی در زاغه ها ، سوء تغذیه و بهداشت نا کافی نیز که با فقر ، ارتباط دارند ، از عوامل بزهکاری بشمار می آیند) . 

" امیدواریم که مسئولین محترم تدابیری بیش از پیش در راستای اختلافات طبقاتی و تبعیض در این جامعه ی اسلامی بیندیشند و ریشه ی فقر را که یکی از آرمانهای انقلاب اسلامی است بخشکانند ."

 دکتر کی نیا 1_

اخلاق و شخصیت ، ص 123