جنسیت و سرمایه اجتماعی

سرمایه ی اجتماعی یکی از پدیده هایی است که زمینه ی بروز و ظهور آن، روابط متقابل اجتماعی وارتباطات میان افراد و شبکه های اجتماعی و هنجارهای متقابل واعتماد است که درساختارهای اجتماعی ریشه دارد و به عبارت دیگر، یکی از پیامدهای کنش ها و روابط متقابل اجتماعی است. سرمایه اجتماعی از حدود سه دهه پیش به طور رسمی در حوزه مطالعات دانشگاهی و به طور خاص، در جامعه شناسی وارد و تحقیقات بسیاری در خصوص آن انجام گرفته شد.

سرمایه اجتماعی در یک معنای عام نوعی سرمایه گذاری در روابط اجتماعی است که با بازده مورد انتظار بازار تعریف می ­شود.

 البته بازار لفظی استعاره­ای است و محدوده آن می­تواند اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی یا بازار کار باشد؛ که در آن افراد با درگیر شدن در تعاملات و شبکه های اجتماعی منافع مورد انتظار خود را تولید می­کنند. سرمایه اجتماعی با متغیرهایی همچون اعتماد، آگاهی، مشارکت در مسائل عمومی، انسجام و همبستگی گروهی و همکاری ارتباط دارد. ویژگی ذاتی سرمایه اجتماعی این است که در روابط اجتماعی شکل می­گیرد و برای برخورداری از سرمایه اجتماعی، فرد باید با دیگران رابطه داشته باشد و همین دیگران هستند که منبع برخورداری فرد از مزایا می­باشند.

اصطلاح جنس(Sex) به تفاوت های بیولوژیک میان زن و مرد دلالت دارد، اما جنسیت(Gender) ناظر بر ویژگی های شخصی و روانی است که جامعه آن را تعیین می­کند و با اصطلاح مردانگی و زنانگی همراه است. تفاوت های جنسی طبیعی هستند، اما تفاوت های جنسیتی ریشه در فرهنگ دارند و از این رو تغییر پذیرتر هستند. تمایزهای جنسیتی جنبه های زندگی افراد را تشکیل می­ دهند.

بسیاری از تفاوت های میان زنان و مردان منشا بیولوژیکی ندارند و از طریق یادگیری اجتماعی و در جریان جامعه­ پذیر شدن قرار می­ گیرند.

دختر یا پسر بدنیا آمدن پیامد مهمی برای همه جنبه های زندگی خواهد داشت، این امر جدای از آنکه فرد در چه جامعه ­ای متولد می­ شود در همه جا صادق است. عموما نظام فرهنگی هر جامعه­ای با توجه به ارزش ها و هنجار های موجود موانعی در سر راه زنان برای ورود به عرصه اجتماعی قرار می­دهد و آنان را از بسیاری موقعیت در جامعه محروم کرده و موجب می ­شود زنان به زمینه­ های کم اهمیت تر و حاشیه­ ای جامعه سوق داده شوند. مراحل متفاوت زندگی افراد و موقعیت های مختلف همانند تحصیلات، ازدواج، فرزند پروری، درآمد و منزلت های اجتماعی تفاوت های سرمایه اجتماعی زنان و مردان را افزایش می ­دهد. به همین جهت بسیاری معتقد هستند که در جوامع مختلف تبعیضات سازمان یافته ­ای را علیه زنان روا می­ دارند.

اگرچه امروزه ما شاهد حضور فعال زنان در برخی فعالیت های اجتماعی و تا حدی سیاسی هستیم، اما هنوز تبعیض جنسیتی میان زنان و مردان در موقعیت ها و فرصت ها مشاهده می ­شود.

می­توان عمده دلایل این موارد را به موانع ساختاری مانند عدم وجود اماکن امن برای مشارکت زنان در محیط جامعه و موانع خانوادگی از جمله کارهای خانه و فرزند پروری اشاره کرد. در واقع مردان اغلب به دلیل ارتباط بیشتر با محیط بیرون و به تبع آن فعالیت های اجتماعی بیشتر و قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی و شغلی بهتر نسبت به زنان، با افراد بیشتری ارتباط می­گیرند و به همین خاطر از سرمایه اجتماعی بیشتری برخوردار هستند.