مواردی که حضانت از پدر و مادر سلب می شود؟

امیرحسین صفدری پژوهشگر علم حقوق

مواردی که می تواند پدر یا مادر را از حق حضانت خود محروم کند:

الف) جنون: حق حضانت برای هر یک از مادر و پدر در صورتی است که قدرت اعمال آن را داشته باشد، بنابراین هرگاه در مدتی که مادر حق حضانت طفل را دارد دیوانه شود، چون قادر به نگهداری و تربیت طفل نیست و چه بسا او را در وضعیت خطرناکی قرار بدهد، حق حضانت مادر ساقط می شود و پدر این حق را خواهد داشت، باید این را هم گفت که جنون پدر نیز در حکم جنون مادر می باشد و در صورت دیوانه شدن پدر حضانت از پدر سلب می شود و حضانت طفل بر عهده مادر می باشد.

ب) ازدواج مجدد مادر: مسله بسیار مهم در خصوص حضانت طفل ازدواج مجدد مادر است که مطابق ماده 1170 قانون مدنی حق حضانت مادر در صورت ازدواج مجدد ساقط می شود، و حضانت در این مورد با پدر کودک خواهد بود. به زبان ساده تر شوهر کردن مادر حق تقدم او را نسبت به پدر از بین می برد، اما در صورت فوت پدر حضانت در هر حال با مادر طفل می باشد حتی اگر مادر طفل شوهر دیگری کند، و سقوط حق حضانت مادر در صورت حیات پدر می باشد.

البته بنده به عنوان پژوهشگر علم حقوق پس از تحقیق و پژوهش در این مورد می توانم به صراحت بگویم که ماده 1170 قانون مدنی باید اصلاح شود، چرا که مصلحت کودک مهمترین عامل تصمیم گیری برای طفل می باشد، و ازدواج مجدد پدر باعث سقوط حق حضانت پدر از طفل نمی شود و این ماده خاص ازدواج مادر است، در حالی که رفتار نامادری با طفل ممکن است برای سلامت روحی و جسمی طفل خطرناکتر باشد تا ناپدری، پس در این خصوص ما نیازمند اصلاح قانون هستیم و قانونگذار نباید نگاه تبعیض آمیز نسبت به این مسله مهم داشته باشد و باید مصلحت کودک را حتما در نظر داشته باشد.

در چه مواردی حضانت از پدر و مادر گرفته می شود؟؟

در ماده 1173 قانون مدنی قانونگدار ما به صراحت می گوید: هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضاییه تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.

موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین می باشد:

1. اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار. 2. اشتهار به فساد اخلاق و فحشا. 3. ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی. 4. سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق. 5. تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.

حق ملاقات طفل در زمان جدایی از پدر یا مادر

این نکته مهم را هم باید گفت که هیچ یک از پدر یا مادر که حضانت طفل را دارد حق ندارد مانع ملاقات طفل با والد دیگر شود در این خصوص قانونگذار ما در ماده 1174 قانون مدنی به صراحت می گوید: در صورتی که به علت طلاق یا به هر جهت دیگر ابوین طفل در یک منزل سکونت نداشته باشند هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نمی باشد حق ملاقات طفل خود را دارد تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوطه به آن ها در صورت اختلاف بین ابوین با محکمه است.

در ماده 1172 قانون مدنی هم گفته شده هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده ی آن هاست از نگاهداری او امتناع کنند، در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی العموم، نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده ی اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا موثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هر گاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.

در آخر نکته مهمی که باید در خصوص مسله حضانت کودکان بگویم این است که در حال حاظر ما نیازمند اصلاح قوانین حقوق خانواده می باشیم و مجلس شورای اسلامی باید هر چه زودتر مواد مربوط به حضانت اطفال را مورد بازنگری قرار بدهد، چرا که هر طفلی نیاز به پدر و مادر دارد و شرایط باید بصورتی باشد که در موارد خاص که طفل از پدر یا مادرش جدا است آسیب روحی و روانی نبیند والدین محترم باید بدانند و آگاه باشند تا حد ممکن مشکلات بین خودشان را جهت تلافی کردن به کودکان سوق ندهند و از کودک به عنوان اهرم فشار استفاده نکنند چرا که این مسله به شدت به کودک آسیب وارد می کند و گاهی این آسیب ها قابل جبران نمی باشد.